- Kendinin ve ailenin fiziksel olarak güvenli bir yerde bulunduğundan ve burada tüm fiziksel ihtiyaçlarınızın karşılandığından emin ol. Japonya’da 2004 yılında atlatılan bir deprem sonrasında yapılan araştırmaya göre, depremden sonra psikolojik iyileşmeyi güçleştiren etmenlerden bir tanesinin fiziksel bir hastalığa sahip olmak olduğu belirtilmiştir (Kuwabara ve ark., 2008). Bu sebeple de depremden sonra fiziksel olarak ihtiyaçlarına dikkat etmenin ve sağlığını korumanın ruhsal olarak iyileşmende iyi etkileri olabileceğini söyleyebiliriz.
- Duygusal ihtiyaçlarını gidermek adına ailen, arkadaşların ve değer verdiğin kişilerle iletişim halinde olmaya özen göster. Seni önemseyen, empati yapabilen ve durumunu dinleyen kişilerden sosyal destek istemekten çekinme. Yine bir önceki maddede bahsedilen araştırmaya göre, deprem sonrasındaki süreçte kişilerin tanımadığı, yabancı olduğu kişilerle beraber olmasının psikolojik olarak iyileşmeyi kötü etkileyen bir diğer etken olduğu belirtilmiştir (Kuwabara ve ark., 2008). Bu nedenle de kendini yakın hissedip değer verdiğin kişilerle vakit geçirmenin psikolojik olarak iyileşmende yardımı olabileceğini düşünebiliriz.
- Depreme ait görsellere ve videolara maruz kalmamaya çalış. Bu tür görüntüler travmaları tetikleme özelliğine sahiptir ve ruhsal sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir.
- İlk günlerde uykusuzluk, halsizlik ve iştahsızlık gibi hisler yaşaman normaldir. Zaman içinde uykun, enerjin ve iştahının düzelmesi beklenmektedir. İki haftadan uzun bir süre uyumakta zorluk çekiyor, yaptığın etkinliklerden zevk alamıyor, ağlama krizleri ve öfke patlamaları ile mücadele ediyorsan, destek alman faydalı olabilir.
- Uyum sağlamak için kendine ve çevrendekilere zaman tanı. Kayıp yaşadıysan kayıplarının ardından yas tutmak için kendine izin ver ve duygu değişikliklerinde kendine ve çevrene karşı sabırlı ol.
- Kendini rahat hissettiğin yolları kullanarak ne hislerini aktarmak seni rahatlatabilir, örneğin günlük tutmak veya resim yapmak.
- Eğitimli ve deneyimli profesyonelleri bünyesinde barındıran yerel destek grupları ya da benzeri kaynakları bulmaya çalış. Benzer duyguları paylaşan bir gruba katılmak yalnız olmadığını anlamanda sana yardımcı olabilir.
- Travma sonrasında yaşayabileceğin aşırı stresle başa çıkmak için sağlıklı davranışlarda bulun. Hislerini bastırmak için alkol, tütün ürünleri veya uyuşturuculara başvurmaktan uzak dur, bu tür maddeler genellikle uzun vadede işleri zorlaştırıp problemlere sebep olur.
- Rahatlamanın sağlıklı yollarını bul. Nefes egzersizleri, meditasyon, farkındalık egzersizleri, yatıştırıcı müzikler ve kendinle sakinleştirici bir konuşma yapmak gibi alternatifler sana yardımcı olabilir.
- Dengeli ve düzenli beslenmeye çalış ve bolca sıvı al; düzenli olarak dinlen.
- Yeni rutinler oluştur ya da eski rutinlerini yeniden kurmayı dene. Düzenli saatlerde yemek yemeyi ya da her gün aynı saatte uyuyup yine aynı saatte uyanmayı dene.
- Stresli hissettiğin zamanlarda sana yardımcı olabilecek olumlu hobiler edinmeye çalış, örneğin sevdiğin bir parkta yürüyüşe çıkabilir, egzersiz yapabilir ya da en sevdiğin yazarın kitaplarını okuyabilirsin.
- Bu dönemde büyük ve önemli kararlar vermekten kaçın. Kariyerini ya da iş yerini değiştirmek gibi büyük bir karar vermek tek başına oldukça stresli olabilir ve bir afet atlattıktan sonra daha da zorlaşır ve daha fazla strese sebep olur.
- İyi günler olduğu gibi kötü günlerin de olabileceğini unutma, kendine ve çevrendekilere farklı duygular hissetmenin normal olduğunu hatırlat.
- Birkaç hafta sonrasında hissettiğin stres ve sıkıntını yüksekse, çalışmakta sürekli zorluk yaşıyorsan, kendine veya bir başkasına zarar vermeyi düşüncelerini aklına getiriyorsan mutlaka bir sağlık uzmanından yardım iste.
Depremin Ardından Çocuğunu ve Çocuğunun Ruh Sağlığını Korumak için:
- Çocuğun düzenli olarak yemek ve sıvı tükettiğinden, her gece iyi uyuduğundan emin ol.
- Çocuğun depremle ilgili görsel veya işitsel medya içeriklerine maruz kalmamasını sağlamaya çalış. Ürkütücü ve yoğun uyaranlara maruz kalmak çocuğun yaşadığı sıkıntıyı artırır.
- Çocukların ile yaşanan olay hakkında konuşmak için fırsat yarat. Çocukların sorularını, yaşına uygun ve anlayabileceği bir şekilde cevaplamaya çalış.
- Çocuğun konuşmak istemediği zaman onu konuşması için zorlama ve hazır olması için ona zaman tanı.
- Çocuğun soru sorduğunda ona dürüst cevaplar ve bilgiler vermeye çalış, ebeveyninden yanlış bilgi aldıktan sonra doğrularını öğrenen çocuğun güveni zedelenebilir.
- Söylediğin şeyleri ve yaptığın açıklamaları tekrar etmeye hazırlıklı ol. Çocuk tarafından bazı bilgilerin anlaşılması veya kabul edilmesi zor olabilir.
- Çocuğun kendisini ifade etmesinde yardımcı olabilecek yöntemler bulmaya çalış. Bazı çocuklar hisleri hakkında konuşamayacak kadar küçük olabilir ya da kendilerini ifade etmekten kaçınıyor olabilir. Konuşmak yerine oyuncaklarla oynayarak, resim çizerek ya da hikayeler anlatarak düşünce ve duygularını ifade etmesinde ona yardımcı olmaya çalış.
- Birlikte evdeki ve okuldaki rutinleri olabildiğince devam ettirmeye çalışın.
- Birlikte vakit geçirin, bu durum güvenlik hissini artırabilir ve konuşup paylaşmak için iyi fırsatlar sağlayabilir.
- Destek almak ve vermek için diğer aile üyeleriyle, sınıf arkadaşlarıyla veya komşularla bağlantıda kal. Birbirinize yardım etmek de iyileşmenize yardımcı olabilir.
- Kötü duyguları yönetmek için alkol, tütün ürünleri ve uyuşturucu maddeleri kullanmaktan kaçınması için çocuğu eğit.
- Rahatlamasını sağlamak için sağlıklı hobiler bulmasında ona yardımcı ol, örneğin kitap veya çizgi-roman okumak, müzik, spor ve diğer aktiviteleri deneyebilirsiniz.
- Çocuğa güven ver ancak gerçekçi olmayan, tutamayacağın sözler vermekten kaçın.
- Çocuk birçok şeyi seyrederek öğrendiğinden olaylara karşı tepkilerin ve başkalarıyla konuşurken neler söylediğin konusunda dikkatli ve farkında ol.
- Daha önceden de kayıp ya da travma yaşamış çocuklar bu dönemde çok daha hassas olabilirler ve daha çok ilgiye ve desteğe ihtiyaç duyarlar.
- Çocuğun fiziksel semptomlarına dikkat et. Pek çok çocuk kaygısını fiziksel ağrılarla ifade eder. Görünür tıbbi bir sebebi yoksa ağrı ve sızılardaki artış, çocuğun endişe ve sıkıntı hissettiğine işaret ediyor olabilir.
- Çocukta uyku bozuklukları, tekrarlayan kötü düşünceler, sürekli ölüm korkusu, fazla endişe ve başka işlerle çok meşgul olma ay da okul performansında düşüklük gibi durumlar uzun süre devam ediyorsa mutlaka çocuk doktoru, aile hekimi ya da okul danışmanı gibi profesyonele danış. 1999 Atina depremi sonrasında depremden etkilenerek travma sonrası stres bozukluğu yaşayan 8-12 yaş arasında 20 çocuğun katıldığı araştırmaya göre, profesyonel yardım (bilişsel-davranışçı terapi) alan grubun profesyonel yardım almayan diğer gruba kıyasla stres ve depresyon semptomlarında anlamlı ölçüde azalma ve psikososyal işleyişlerinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış olduğu görülmüştür (Giannopoulou ve ark., 2006).
Kaynakça
Coping after disaster. (n.d.). Retrieved May 1, 2021 from
https://www.psychiatry.org/patients-families/coping-after-disaster-trauma
Giannopoulou, I., Dikaiakou, A., & Yule, W. (2006). Cognitive-behavioural group
intervention for PTSD symptoms in children following the Athens 1999 earthquake: a
pilot study. Clinical child psychology and psychiatry, 11(4), 543-553.
doi: 10.1177/1359104506067876
Kuwabara, H., Shioiri, T., Toyabe, S. I., Kawamura, T., Koizumi, M., Ito‐Sawamura, M.,
Akazawa, K., & Someya, T. (2008). Factors impacting on psychological distress and
recovery after the 2004 Niigata–Chuetsu earthquake, Japan: Community‐based
study. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 62(5), 503-507.
doi: 10.1111/j.1440-1819.2008.01842.x
Recovering emotionally from disaster. (2013). Retrieved May 1, 2021 from
https://www.apa.org/topics/disasters-response/recovering
